MEZOPOTAMYA MEDENİYETİ

• Yunanca “ iki ırmak arasındaki ülke “ anlamında “MEZOPOTAMYA “ denir.
• Anadolu’nun güneyinden (Toroslar dan başlayan ve Basra körfezine kadar uzanan (Fırat ve Dicle arası ) bölgenin ilk çağdaki adıdır.
• Toprakları verimli, sulak, iklimi uygun olduğundan bir çok kavime yurt olmuştur.
     * Sümer
     * Akad
     * Elam
     * Babil
     * Asur

     SÜMERLER:

• Mezopotamya Medeniyetinin temellerini Sümerler atmıştır.
• Asya kökenli, Sümerler Aşağı Mezopotamya’ya yerleşmişlerdir.

NOT:  Sümerlerin dil özellikleri, yaşam biçimleri ve seramik özelliklerini değerlendiren tarihçiler , Türk olabileceklerini ileri sürmektedirler.

• Sümer Dilinde , bugün kullandığımız Türkçe’de yer alan 168 adet öz Türkçe kelimenin yer aldığı ispatlanmıştır.

Devlet Yönetimi:
• Sümerler ilk önce Ur ,Uruk, Lagaş, Kiş isimleri ile şehir devletleri (SİTELER) kurdular.
• Şehir devletlerini Ensi ve Patesi adı verilen rahip –krallar yönetti. Patesiler diğer sitelere egemen olursa “LUGAL” tüm Sümer ülkesine hakim olursa , “LUGAL KALMA” denirdi.
NOT:  Mezopotomya’da “Rahip-Kral anlayışı ile, yönetim teokratik bir niteliğe kavuşturulmuştur.

Hukuk:
• Tarihte ilk yazılı kanunları Sümerler hazırlamıştır. ( Urgakina, Urnamnu yasaları)
• Özel mülkiyetin doğuşu , kanunların hazırlanışında etkendir.
• Sümerlerde, fidye (para) usulüne göre düzenlenen cezalar, Hammurabi yasalarında kısasa kısas, Asur yasalarında ise , işkenceye dönmüştür.

Din ve İnanış:
• Çok tanrılı din anlayışı hakim idi. Her sitenin baş tanrısı olmakla birlikte Anu(Gök), Enlil (Yer), Enki (Su) en büyük tanrılarıdır.
• İnsan şeklinde düşündükleri , tanrıları ölümsüzdür.
• Basamaklarla çıkılan, çıkıldıkça daralan çok katlı tapınaklar yapmışlardır. Bunlara “ZİGGURAT”denir. Tapınak, tahıl anbarları, okul ve rasathane(gözlemevi)olarak kullanılmıştır.( Tanrılara daha yakın olabilmek için inşa edildi)

Sosyal ve İktisadi Hayat:
• Kral ve rahipler en üst sınıfı oluşturuyordu.
   HALK;
      Soylular:Geniş topraklara sahip, kralla savaşa gidenler.
      Hürler: Askerler,köylüler, zanaatkarlar vergi verir, askerlik yapar,kanal,tapınak yapım, bakım işlerinde çalışırlar.
      Köleler: Savaşlarda esir alınanlar, Anadolu’nun aksine hiçbir hakları olmayıp,eşya gibi alınıp satılırlardı.

• Sümerlerde ilk ekonomik etkinlik tarımdır. Üretim, tapınak aracılığıyla tanrı adına yapılmakta, üretim fazlası, tapınakta biriktirilmektedir. Tapınaklara getirilen ürünleri kaydetmek amacı ile, ilk defa rahipler tarafından ÇİVİ YAZISI kullanıldı.
• Tarımı geliştirmek için sulama kanalları yaptılar.
• Ticareti geliştirdiler. Anadolu,Suriye, Hindistan’la yaptıkları ticaretle, buralarda sömürge kolonileri kurdular. Böylece Mezopotamya kültürü çevreye yayılmıştır.

Yazı , Dil ve Edebiyat
• Yazıyı ilk bulan ve kullanan Sümerler olup, tarihi devirlere geçişi sağlamışlardır.
• Çivi yazısı, kil tabletler üstüne yazılmıştır.(Yazı ,Asurlu tüccarlar aracılığıyla Anadolu’ya getirilmiştir. )
• Sümer dili, Asya kökenli olup, Gılgamış, Yaradılış,Tufan destanları günümüze kadar gelen edebi eserleridir.)

Bilim ve Sanat
• Sümerlerde Astronomi bilimi gelişmiştir. Zigguratların son katı Rasathane olarak kullanılmıştır.
• Ay yılını bulmuşlar.(1 yıl 360 gün, 12 ay olarak hesaplamışlardır.)
• Burçları bulmuşlardır. Gece ve gündüzü eşit 12’şer saat olarak kabul etmişlerdir. Ay tutulmasını, güneşin hareketlerini belirlediler.
• Sümerler, Geometri ve Aritmetik bilimlerinin temellerini atmışlar.
• Çarpma ve bölme işlemlerini kolaylaştırmak için cetveller hazırladılar.
• Dairenin çevresini 360 dereceye bölmüşlerdir.
• Uzunluk , alan, hacim, yüzey, ağırlık ölçülerini bulmuşlardır.
• Mezopotamya’da taş bulmak zor olduğu için tuğla ve kerpiç kullandılar.
   * Sütun, kubbe, kemer usulünü Sümerler buldu.
   * Kabartmacılık,oymacılık, kuyumculuk ve heykeltraşlık ta ileri gitmişlerdir.
   * Çömlekçi çarkını Sümerler icat etmiştir.

     AKADLAR:

• Arabistan’dan gelen Samiler, Sümer şehir devletlerine son vererek, Kral Sargon tarafından kuruldular.
• Tarihin ilk büyük imparatorluğunu kurdular.
• Egemenlik alanı, Anadolu ve Kıbrıs’a kadar uzanmıştır.
• İlk düzenli orduyu kurmuşlardır.
• Devlet Yönetimi, din, sosyal , ekonomik hayat ve yazı alanlarında Sümerlerden etkilenmişlerdir.

     ELAMLILAR:

Mezopotamya’nın güney doğusunda kuruldu. En önemli şehirleri , başkentleri “ SUS “ şehri idi. Sümerlerden etkilendiler. Madencilik ve süsleme sanatlarında ileri idiler.

     BABİLLİLER:

Sami soyundan olan Amurrular tarafından MÖ. 2100 yıllarında kurulmuştur.
• Merkezleri olan Babil’in Asma Bahçeleri , dünyanın 7 harikasından biridir.
• I. Babil Devletinin en büyük hükümdarı “ Hammurabi “ dir.
• Din devleti anlayışını, dünya devleti anlayışıyla değiştirdi. İlk kez mutlak monarşi ile yönetilen devlet modeli oluşturuldu.
• Sümerlerin kanunlarını, günün ihtiyaçlarına göre yeniden düzenledi. Hammurabi kanunları Sümer yasalarından daha serttir. Kısasa kısas uygulandı.

     ASURLULAR

• Yukarı Mezopotamya’da yaşayan Asurlular, Sami ırkından bir topluluktur.
• En önemli şehirleri, Asur ve Ninova’dır.
• Kral Sargon zamanında (MÖ. 2000’de) güçlenerek Anadolu’da kara ticaret kolonileri kurdular.
• Sümer çivi yazısını, Anadolu’ya taşıdılar. Böylece, Anadolu’nun tarih çağlarına girmesinde önemli rol oynadılar. Kayseri- Kültepe tabletleri, Asurlulara ait , Anadolu’daki ilk yazılı belgelerdir.
• Ön Asya’da atlı birlik kuran ilk kavim Asurlulardır.
• “Karum” denilen pazar yerleri (Panayır) kurdular.
• Asur Devleti, askeri gücü kuvvetli, kralları ülkenin mutlak hakimi olarak kabul edilen zalim kişilikli yöneticiler, yasaları ise Mezopotamya’nın en sert , acımasız yasalarıdır. Şiddete dayalı bir devlet kurmuşlardır.