Tarih; Geçmişte yaşamış olan insanların, savaşlarını, anlaşmalarını, kültürlerini, uygarlıklarını, yaşayışlarını yer, zaman ve kişi belirterek, kaynaklara dayalı olarak, sebep - sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bir bilim dalıdır.

Tarih,  geçmişi anlatır  >  Bugünü aydınlatır  >  Geleceğe yön verir.

İdari: Savaşlar, antlaşmalar, resmi yazışmalar, kanunlar...
Sosyal: Göçler, gelenek ve görenekler...
Kültürel: Irk, din, dil...
Ekonomik: Üretim - Tüketim ilişkileri, ekonomik uğraşlar...

Tarih bilimi;
* Yer ve zaman belirtecek,
* Neden - sonuç ilişkisi içinde olacak,
* Belgelere dayanacak,
* Objektif bir şekilde olacak,
* Sosyal bir bilimdir.

NOT: Tarihi olayların en belirgin özelliği tekrar edilememesidir.























Tarih Öncesi:
  *Tarih öncesi dönemleri bölümlere ayırırken kullanılan araç gereçler esasa alınır.

  *Her toplum tarihi dönemleri aynı anda ve sırasıyla yaşamıştır.

  *Kullanılan bilim dalları:
    Kazı Bilimi: Arkeoloji
    Yer Bilimi: Coğrafya
    Karbon K1: Kimya Metodu
    Irk Bilimi: Antropoloji
    Zaman Bilimi: Kranoloji
    Kültür Bilimi: Etnografya
    Üretim - Tüketim ilişkileri: Ekonomi

Tarih Sonrası:
  *Tarihi devirleri bölümlere ayırırken önemli ve evrensel olayları esas alır.

  *Kullanılan bilim dalları:
    Yazı Bilimi: Paleografya
    Kitabe Bilimi: Epigrafya
    Resmi Yazışmalar: Diplomatik
    Para Bilimi: Nümüzmatik

  NOT:Bir devletin parasına bakılarak hangi bilgilere ulaşabiliriz?
    - Dili, paranın ham maddersini, yöneticisini, yönetim şeklini, ekonomisiniz, yer ve zamanını, darphanesini, bağımsızlığını ve sanatını...

    Resmi Kayıtlar: Sicilografya
    Dil Bilimi: Filoloji

TARİH ÇEŞİTLERİ
 A)  Konusuna Göre Tarih:
      1) Genel:
           * Dünya tarihi
           * Avrupa tarihi
           * Asya tarihi
           * Türk tarihi
           * Dinler tarihi
           * İslam tarihi
           * Sanat tarihi
           * Hukuk tarihi
      2) Özel:
           * İnkilap tarihi
           * Osmanlı tarihi
           * Selçuklu tarihi
           * Bizans tarihi
           * Roma tarihi

 B)  Yazılışlarına Göre Tarih:
      1) Hikayeci:
           * Destanlar
           * Hikayeler
           * Dede Korkut Hikayeleri
           * Gılgamış destanları
      2) Öğretici:
           * İnkilap tarihi
           * Ders kitapları
           * Biyografi
      3) Kronik:
           * Hitit yıllıkları
      4) Bilimsel (neden - nasıl):
           * Günümüz tarihi

     TAKVİM BİLGİLERİ

TAKVİMLERİN OLUŞUMU

Zaman: Genel olarak olay ve olguların geçtiği, geçmekte olduğu ve geçeceği süreye denir.

Takvim, zaman ölçü birimidir.
Takvim, zamanı, Dünya ve Ay'ın hareketlerine göre gün, ay, hafta, yıl gibi belirli bölümlere ayırma sistemidir. Zaman ölçü birimleri olarak astronomik olaylar (yıl- ay - gün) temel alınmıştır.

NOT: İnsanlar zamanı ölçerken ölçü aracı olarak Güneşi ve Ay'ı kullanmışlardır.

Toplumlar; ekonomik, coğrafi ve kültürel değerlerinden ve ihtiyaçlarından esinlenerek ve bu ölçü birimlerini kullanarak farklı takvimler oluşturmuşlardır.

Takvimler, toplumlara göre fazla ve çeşitli olsa da temel olarak iki gurupta incelenir:

1. Güneş yılını esas alan takvimler:  Dünyanın güneş etrafındaki bir tam dönüş süresini ( 365 gün, 6 saat) bir yıl olarak kabul eden takvimlerdir. 6 saatlik fark Miladi Takvimde 4 yılda bir, 1gün kabul edilir ve Şubat ayına eklenir. Şubat ayı o yıl 29 gün çeker, bu yıla da artık yıl denmektedir.
*İlk defa Mısır'da kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan miladi takvimin temelidir.

2. Ay yılını esas alan takvimler: Ayın Dünya etrafında 12 kez dönmesini (12 x 29.5 =354) esas almışlardır. Bu şekilde oluşturulan takvimlere AY TAKVİMİ diyoruz.

*İlk defa Mezopotamya'da Sümerler tarafından kullanılmıştır. Günümüzde kullanılan Hicri takvimin temelidir.

Farklı takvim türleri, genellikle takvim başlangıçlarının farklılığından kaynaklanmıştır. Toplumlar, kendileri için önemli gördükleri dini, siyasi, sosyal ya da ekonomik olayları takvim başlangıcı olarak benimsemişlerdir. Örnek: Romalılar Roma'nın kuruluşunu, Müslümanlar Hicreti, Hıristiyanlar Hz. İsa’nın doğumunu gibi...

TÜRKLERİN KULLANDIKLARI TAKVİMLER 
1) Oniki Hayvanlı Türk Takvimi:
   a) İslam'dan önceki Türklerin kullandıkları bilinen ilk takvimdir.

NOT: On iki Hayvanlı Takvim 'in Türkler 'e özgü olması, Türkler 'in çok eski dönemlerden itibaren astronomi bilimi ile yakından ilgilendiklerini gösterir.

   b) Güneş yılını esas alır. Buna göre bir yıl, 365 gün, 5 saatten biraz fazladır.

   c) Her yıla bir hayvan adı verilmiş, 12 yıl bir dönem kabul edilmiş, aylar; birinci ay, ikinci ay... olarak adlandırılmıştır.

   d)  Bu takvimde yılbaşı 22 Aralık’tır.

   e) Bu takvimde tarih başlangıcı yoktur.

   f) Bu takvimi Türklerin yanısıra Moğollar, Çinliler, Hintliler ve Tibetliler de kullanmışlardır. Halen Orta Asya’da bazı topluluklar tarafından kullanılmaktadır.

2) Hicri Takvim:
   a) Ay yılını esas alır. (Ay'ın Dünya çevresindeki yörüngesinde bir dönüşü 29,5 gündür. Bu nedenle hicrî takvimde aylar 29 ilâ 30 gün çekmektedir. Ay'ın Dünya çevresinde on iki dönüşü, bir ay yılı olmaktadır. Bir ay yılı ise 354 gündür. Hicrî yıl, milâdî yıldan 11 gün daha kısadır.)

   b) Hicrî takvim, Hz. Ömer zamanında düzenlenip kullanılmaya başlanmıştır.

   c) Başlangıç olarak Hz. Muhammed'in Mekke'den Medine'ye göçü (622) kabul edilmiştir. Bu nedenle Miladi Takvim ile Hicri Takvim arasında 622 yıllık bir fark bulunmaktadır.

   d) Hz. Ömer zamanında düzenlenerek uygulanmaya konulmuştur.

   e) Hicri- Kameri olarak da adlandırılan bu takvim, Türkler 'in İslamiyet'i benimsemesinden sonra, bir çok İslam ülkesinde kullanıldığı gibi Müslüman Türkler tarafında da benimsenmiştir..

   f) Türkiye Cumhuriyeti'nin batılılaşma ve çağdaşlaşma yolunda yaptığı inkılaplar sonucunda 25 Aralık 1925'te yürürlükten (uygulama tarihi:1 Ocak 1926) kaldırılmıştır.

   g) Günümüzde sadece dini günlerin, gecelerin ve ayların belirlenmesinde kullanılmaktadır.

3) Celali Takvimi:
   a) Güneş yılını esas almıştır.

   b) Büyük Selçuklu Sultanı Melikşah döneminde eski İran takvimi esas alınarak hazırlanmış ve uygulanmaya başlanmıştır. Bu Takvime, Takvim–i Melikşahi de denilmiştir. (B.Selçuklularda Sultan Melikşah'ın isteği ile Nizamülmülk tarafından Ömer Hayyam’ın başkanlığında bir komisyona hazırlatılmıştır.)

   c) Hicri takvimin kullanımına devam edilmiş, Celali takvim yalnızca ekonomik işlerin düzenlenmesinde kullanılmıştır.

   d) Başlangıç tarihi olarak 1079 yılı alınmıştır.(Hicri 471 yılının ramazan ayının 9.gününden (Miladi 15 Mart 1079) itibaren uygulanmaya başlanmıştır.)

   e) Büyük Selçuklular 'ın dışında Ekber Şah zamanında (1556–1603) Hindistan'da kurulan Babürlüler de kullanmıştır.

   f) Babür İmparatorluğu tarafından da kullanılmıştır.

   g) Nevruz (21 Mart) yılbaşı olarak kabul edilmiştir.

   h) Melikşah’ın ölümünden sonra terk edilen bu takvimden yarararlanılarak gregoryen takvimi oluşturulmuştur.

   i) Osmanlı’daki devletin resmi takvimi demek olan müneccimbaşı takvimleri de celali takvimi düzeninde hazırlanmıştır.

4) Rumi (Malî) Takvim:
   a) Güneş yılını esas almıştır.

   b) Başlangıç olarak hicri takvimde olduğu gibi Hz. Muhammed 'in Mekke'den Medine'ye göçü (622) kabul edilmiştir.

   c) Hicri- Şemsi olarak ta adlandırılan bu takvim Osmanlı Devleti'nin I. Mahmut zamanında batı ile ekonomik ilişkilerini düzenlemeye yönelik olarak (Hicri 1089, miladi 1678 ) kullanılmaya başlanmıştır. Hicri 1255/miladi 1839’da ise bütün resmi ve mali işlemler Rumi takvime bağlanmıştır. 1870 yılına kadar mali tarihin yanına hicri tarih de konmuş ve bu şekilde uygulanmıştır. Ancak hicri takvim ile miladi takvim arasındaki 11 günlük farktan dolayı, bu iki takvimin kullanılmasında çeşitli problemler ortaya çıkmıştır. 1870 yılında çıkarılan bir kanunla Gregoryen takvimine geçildi. Rumi 16 Şubat 1332- 1 Mart 1333 (1 Mar 1917 ) olarak kabul edildi. Böylece 13 günlük fark giderilmiş oldu.

   d) Mart ayı başlangıç kabul edilmiş, 1926' da resmi işlerden, 1982'de de ekonomik işlerden kaldırılmıştır.

5) Miladi Takvim:
   a) Güneş yılını esas almıştır.

   b) İlk şekli Mısırlılar tarafından oluşturulmuş, Roma İmparatorlarından jul Sezar zamanında MÖ. 46'da geliştirilmiş, 1582'de Papa XIII. Gregoryen tarafından bugünkü şekle getirilmiştir.

   c) Bşlangıç Hz. İsa’nın doğumu’dur. Bu tarih sıfır sayılarak öncesine MÖ, sonrasına da MS denilmiştir.

   d) 1 Ocak 1926 'dan itibaren Türkiye'de tamamen yürürlüğe girmiştir. (Ülkemizde 1 Mart 1926'da milâdî takvim kabul edilmiştir. Rumî takvim ise bütçe ayarlamalarında kullanılmıştır. 1983 yılında malî yılbaşının Ocak ayının birinci gününe alınmasıyla da tamamen kullanımdan kaldırılmıştır. 26 Aralık 1925 tarihinde çıkarılan bir yasayla diğer bütün takvimler yürürlükten kaldırılarak yerine, bugün kullandığımız milâdî takvim kabul edilmiştir.).

   e) Böylece Türkiye, ekonomik, sosyal, kültürel ve siyasal alanlarda Avrupa devletleri ile ilişkilerini geliştirmeye ve çağdaşlaşmaya yönelik önemli bir adım atmıştır.

   f) Günümüzde dünya devletlerinin birçoğu bu takvimi benimsemiştir.

      Hicri Takvimle Miladi Takvim Arasındaki Farklar Nelerdir?
*  Hicri Takvim AY yılını, Miladi Takvim GÜNEŞ yılını esas alır. Bu yüzden ikisi arasında 11 gün fark vardır.
* Başlangıç tarihleri farklıdır. Hicri Takvimde başlangıç tarihi Hazreti Muhammed'in Mekke'den Medine'ye hicret ettiği tarih olan 622 yılıdır. Miladi Takvimde ise başlangıç Hz. İsa'nın doğum tarihi 0 yılıdır.

      TARİH ÖNCESİ DEVİRLER

  TAŞ DEVRİ
 Kaba Taş Devri:
* İnsanlığın en ilkel ve en uzun dönemidir.
* Bu dönemde henüz araç ve gereç yapımı başlamamıştır.
* İnsanlar kendilerini korumak için doğadaki sivri taşları olduğu gibi kullanmıştır.

 Yontma Taş Devri
* Bu dönemde insanlar taşları yontarak ilk defa araç ve gereç yapmışlardır.
* Bu aletler savunma ve avlanma amacıyla yapılmıştır.
* Tüketici, avcı ve toplayıcıdır.
* Ekonomik etkinliklerden ötürü göçebe bir yaşam sürmüşlerdir.
* Mağara duvarlarına hayvan resimleri yapmışlardır.
* Dönemin sonlarına doğru ateş bulunmuştur.
* Yontma Taş Devrinin sonlarına doğru buzullar çözülmüş, iklim yumuşamıştır.

 Cilalı Taş Devri
* Bu dönemde alet yapımı gelişmiş sert ve düzgün aletler yapılmıştır.
* Taşın yanı sıra ilk defa topraktan da araç gereçler yapılmıştır. (Toprak kaplar yapılmış, seramik sanatı ilerlemiştir.)
* İnsanlık için güzel bir dönemin başlangıcıdır.
* İlk defa üretim faaliyetlerini başlatmıştır.
* İlk defa tarım başlamış, hayat tarzı değişerek yerleşik yaşama geçilmiştir.
* Bunun sonucunda ilk köyler kurulmuş, hayvanlar evcilleştirilmiştir.
* Menhir ve Dolmen adı verilen anıtlar dikilmiştir. Bitki liflerinden elbiseler dikilmiştir.

  MADEN DEVRİ
 Bakır Devri
* İşlemesi kolay olduğu için ilk kullanılan madenler bakır, altın ve gümüştür.
* Ancak doğada fazla bulunduğu için bakırdan daha fazla araç ve gereç yapılmış ve döneme damgasını vurmuştur.

 Tunç Devri
* Bakır ve kalayın karışımından tunç elde edilmiş ve böylece daha sert dayanıklı araç gereçler yapılmıştır.
* Bu dönemde karasaban bulunmuş ve tarımda gelişim sağlanmıştır.
* Tüketim fazlası üretim elde edilmiş bu da ticaretin gelişmesini sağlamıştır.
* İlk şehir ve devlet yapıları kurulmuştur.

 Demir Devri
* Demirin yüksek ısıda işlenebilmeye başlanması ile sanayide önemli gelişmeler sağlanmıştır.
* Ticaret hızlanmış ve dönemin sonlarına doğru yazı icat edilmiştir.